Có thể thấy, Trung Quốc là một thị trường đầy tiềm năng về xuất khẩu nông sản hữu cơ nhưng đi liền với đó là cũng không ít thách thức. Để tận dụng được cơ hội, các HTX, doanh nghiệp Việt Nam cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về chất lượng sản phẩm, thông tin thị trường…để có hướng kinh doanh phù hợp. Tuy nhiên, để các HTX, doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu được nông sản, hàng hóa hữu cơ sang Trung Quốc không phải đơn giản.
Trong đó, Trung Quốc đã có tiêu chuẩn hữu cơ riêng là GB/T 19630. Đây là tiêu chuẩn bắt buộc đối với tất cả các sản phẩm được bán trên thị trường Trung Quốc với nhãn mác “hữu cơ”. Tiêu chuẩn này bao gồm các quy định về sản xuất, chế biến, đóng gói, ghi nhãn và quản lý.
Sầu Riêng sản phẩm nông sản được nhập vào thị trường tiêu thụ Trung Quốc với giá ổn định .
Với công nghệ cấp đông tiên tiến, chúng tôi tự tin có thể giữ nguyên hương vị tươi ngon của dừa Bến Tre trong suốt quá trình vận chuyển, đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe của thị trường Trung Quốc.". Chia sẻ với chúng tôi, Ông Nguyễn Minh Tân (xã Tam Phước, huyện Châu Thành, tỉnh Bến Tre) cùng hàng trăm thành viên Hợp tác xã được tập huấn, phổ biến đầy đủ thông tin về tiêu chuẩn trái dừa xuất khẩu. Trung Quốc là thị trường rất giàu tiềm năng, mỗi năm quốc gia này tiêu thụ đến khoảng 4 tỷ trái dừa tươi, trong khi nguồn cung nội địa chỉ đáp ứng 10%. Tuy nhiên, để tận dụng được cơ hội từ đất nước tỷ dân, đòi hỏi bà con nông dân và doanh nghiệp phải duy trì và nâng cao hơn chất lượng trái dừa tươi xuất khẩu.
Tính đến thời điểm này ĐBSCL có 182 mã số vùng trồng và 25 cơ sở đóng gói được cấp phép xuất khẩu dừa tươi sang Trung Quốc
Đồng bằng sông Cửu Long có 182 mã vùng trồng với hàng chục ngàn ha dừa được cấp phép xuất khẩu sang thị trường tỷ dân. Tất cả diện tích này đều được doanh nghiệp và hợp tác xã liên kết với người trồng dừa. Quy trình sản xuất, chất lượng đầu ra được giám sát chặt chẽ. Quan trọng hơn đảm bảo sản lượng ổn định để phục vụ thị trường xuất khẩu. Năm 2023, dừa tươi Việt Nam xuất đi 15 quốc gia trên thế giới với sản lượng khoảng 30.000 tấn. Hết quý 3 năm 2025 mặt hàng này đã mang về khoảng 120 triệu USD. Theo cac chuyên gia, con số này sẽ tiếp tục tăng mạnh khi các doanh nghiệp liên tục ký được các đơn hàng xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc.
Phần lớn diện tích dừa hữu cơ của Việt Nam lại có chứng nhận hữu cơ của EU, Hoa Kỳ.
Trong khi, tiêu chuẩn hữu cơ của Trung Quốc có nhiều điểm khác biệt so với các tiêu chuẩn quốc tế phổ biến như USDA (Hoa Kỳ) hay EU Organic. Điều này đòi hỏi các HTX và doanh nghiệp Việt Nam phải điều chỉnh quy trình sản xuất, chế biến để đáp ứng các yêu cầu cụ thể của Trung Quốc.
Trong khi đó, ông Nguyễn Lâm Viên - Công ty Vinamit cho rằng, Trung Quốc chỉ đánh giá chứng nhận những cây đã có quả và có thể thu hoạch. Những loại cây khác trồng xen trên diện tích đó với cùng một quy trình nhưng chưa cho quả và chưa thể thu hoạch thì chưa được cấp chứng nhận.
Đồng thời, chi phí chứng nhận hàng hóa, nông sản hữu cơ Trung Quốc là chi phí kép. Để xuất khẩu sang Trung Quốc, sản phẩm hữu cơ của Việt Nam thường phải đạt chứng nhận hữu cơ theo tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN 11041) hoặc các tiêu chuẩn quốc tế khác, sau đó lại phải tốn kém thời gian và chi phí để đạt được chứng nhận hữu cơ từ các tổ chức được Trung Quốc phê duyệt.
Cụ thể, thị trường Trung Quốc chỉ chấp nhận chứng nhận hữu cơ được cấp bởi các tổ chức chứng nhận đã được phê duyệt bởi Cơ quan Chứng nhận và Công nhận Quốc gia Trung Quốc (CNCA) và được công nhận bởi Dịch vụ Công nhận Quốc gia Trung Quốc (CNAS). Việc này làm tăng đáng kể chi phí đầu vào cho HTX, doanh nghiệp.
Mặt khác, quy trình chứng nhận hữu cơ Trung Quốc cũng khá phức tạp, đòi hỏi nhiều thủ tục và thời gian, gây khó khăn và đòi hỏi rất nhiều sự chủ động từ phía HTX, doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam. Tất cả hồ sơ, tài liệu liên quan đến chứng nhận và xuất khẩu thường phải được dịch sang tiếng Trung Quốc, gây thêm chi phí và rắc rối.
Tuy nhiên, nhu cầu về hàng hóa hữu cơ của Trung Quốc hiện càng tăng thì các sản phẩm hữu cơ từ những quốc gia khác cũng đang cạnh tranh mạnh mẽ tại thị trường Trung Quốc. Việc không đáp ứng được các quy định và tiêu chuẩn sẽ làm giảm khả năng cạnh tranh của hàng hóa hữu cơ Việt Nam.
Mặc dù, có không ít áp lực khi xuất khẩu các mặt hàng hữu cơ sang Trung Quốc, nhưng thực chất, đây vẫn là một thị trường tiềm năng mà HTX, doanh nghiệp Việt không nên bỏ qua. Viện. IMRIC và Viện IRLIE, TC DN&TTVN tìm hiểu cho thấy đây là thị trường có dân số đông với hơn 1,4 tỷ người, nhu cầu tiêu dùng thực phẩm hữu cơ ngày càng tăng tạo ra cơ hội lớn cho các nhà xuất khẩu. Vận chuyển hàng hóa sang Trung Quốc thường có khoảng cách ngắn hơn so với EU và Mỹ, đặc biệt là các tỉnh biên giới phía Bắc. Điều này, có thể làm giảm chi phí vận chuyển bằng đường bộ hoặc đường biển (nếu đi các cảng phía Nam Trung Quốc).
Ngoài ra, xuất khẩu sang Trung Quốc có thể sử dụng đa dạng phương thức vận chuyển hơn, bao gồm đường bộ (qua các cửa khẩu), đường sắt và đường biển. Đường bộ và đường sắt có thể có chi phí thấp hơn so với vận chuyển bằng container đường biển hoặc đường hàng không sang các thị trường xa hơn. Thế nhưng, vấn đề đặt ra là người tiêu dùng Trung Quốc và các cơ quan quản lý của nước này ngày càng quan tâm đến nguồn gốc, quy trình sản xuất và chứng nhận hữu cơ của sản phẩm. Trung Quốc có các quy định nghiêm ngặt về kiểm dịch và an toàn thực phẩm. Việc đáp ứng các yêu cầu này có thể phát sinh thêm chi phí về xét nghiệm, chứng nhận và các biện pháp xử lý đặc biệt.
Thị trường Trung Quốc yêu cầu nghiêm ngặt về kiểm soát chất lượng và truy xuất nguồn gốc. Hải quan và các cơ quan quản lý của Trung Quốc thường có các biện pháp kiểm tra chất lượng rất nghiêm ngặt đối với hàng hóa nhập khẩu, bao gồm cả sản phẩm hữu cơ. Bất kỳ sai sót nào trong quá trình sản xuất, chế biến hoặc ghi nhãn đều có thể dẫn đến việc lô hàng bị từ chối hoặc tiêu hủy, gây thiệt hại nghiêm trọng cho đơn vị xuất khẩu.
Tìm hiểu từ đầu năm 2025 đến nay, xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc sụt giảm nghiêm trọng. Tính đến hết tháng 2, xuất khẩu mặt hàng này giảm gần 80%. Căn nguyên chính của điều này là do từ đầu năm 2025, nước này áp dụng quy định kiểm tra 100% lô hàng sầu riêng nhập khẩu từ Việt Nam, đặc biệt kiểm soát chặt chẽ dư lượng chất vàng O và cadimi - hai chất gây hại cho sức khỏe. Do đó, nhiều lô hàng không đáp ứng tiêu chuẩn đã bị từ chối nhập khẩu.
Như vậy, các HTX, doanh nghiệp Việt cần chú trọng đến quy trình sản xuất, hệ thống truy xuất nguồn gốc của sản phẩm hữu cơ theo chuỗi. Điều này giúp HTX, doanh nghiệp Việt có thể theo dõi và chứng minh nguồn gốc của sản phẩm theo yêu cầu của Trung Quốc. Đây cũng là nền tảng để hàng hóa hữu cơ của Việt nam cạnh tranh được với hàng hữu cơ của các nước khác tại Trung Quốc.
Thuỳ Duyên – Quang Huy
